Dr. Emina Merdan, rođena u Mostaru, jedna je od najperspektivnijih mladih naučnica iz Bosne i Hercegovine koja osvaja međunarodnu scenu zahvaljujući vrhunskom znanju i predanom radu. Njeno najnovije otkriće moglo bi donijeti ključne pomake u borbi protiv bolesti poput raka, jer se bavi fundamentalnim mehanizmima popravke DNK u ljudskim ćelijama.
Nakon što je završila osnovne studije genetičkog inženjeringa na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu i master studije iz bioinformatike na Univerzitetu u Bolonji, Emina je doktorirala molekularnu biologiju na prestižnom Tehničkom univerzitetu u Darmstadtu u Njemačkoj.
Njena doktorska disertacija, odbranjena u maju 2025. godine, nosi naziv “Non-homologous end joining of resected double-strand breaks in human cells involves a DNA fill-in process”, i otkriva važan aspekt načina na koji ćelije popravljaju opasna oštećenja DNK, poznata kao dvostruki prekidi (DSBs). Riječ je o potencijalno smrtonosnim oštećenjima koja, ako se ne poprave pravilno, mogu dovesti do mutacija i razvoja karcinoma.
Preciznija DNK popravka: novo razumijevanje ćelijskih procesa
DNK u našim ćelijama svakodnevno trpi desetine hiljada oštećenja, a među najopasnijima su upravo dvostruki prekidi koji zahvataju oba lanca molekule. Ćelije ih popravljaju pomoću dva glavna mehanizma – ne-homologne spojne popravke (NHEJ) i homologne rekombinacije (HR). NHEJ je posebno važan jer funkcioniše u fazama G0/G1 ćelijskog ciklusa, gdje se nalazi većina ćelija u ljudskom tijelu.
Emina je u svom radu fokus stavila na manje poznatu, ali precizniju verziju NHEJ mehanizma. Koristeći epitelne ćelije dojke (MCF10A), dokazala je nekoliko ključnih tačaka:
- Da ćelija prije popravke mora prvo “rezati” oštećeni DNK lanac;
- Da je transkripcija (proces prepisivanja gena) neophodna za uspješnu popravku;
- Da ćelije koriste procese slične produženju telomera kako bi popunile izgubljene dijelove DNK.
Ovo otkriće otvara nova vrata razumijevanju kako ćelije održavaju stabilnost genoma, naročito u periodima kada nisu u aktivnom dijeljenju, što ima veliki značaj za istraživanja raka i razvoj preciznijih terapija.
Nauka u službi svakodnevice: Karijera u BioGram Diagnostics GmbH
Nakon uspješne akademske karijere, Emina je nastavila svoj profesionalni put u industriji. Trenutno je zaposlena u njemačkoj kompaniji BioGram Diagnostics GmbH sa sjedištem u Wormsu, gdje radi kao application scientist u istraživačko-razvojnom odjelu.
BioGram je poznat po razvoju inovativnih rješenja u oblasti in-vitro dijagnostike, uključujući automatske uređaje i reagense za bojenje bioloških preparata poput krvi, koštane srži i bakterija. Emina radi na formulaciji, razvoju i testiranju upravo tih reagensa, koji omogućavaju bržu i precizniju dijagnozu u laboratorijama širom Evrope.
“Mi smo prva kompanija na svijetu koja proizvodi sve reagense za bojenje bez alkohola, što je ključno za zdravlje laboratorijskih radnika i održivost u medicinskim laboratorijama,” navodi Emina. Njena pozicija omogućava joj da spoji naučna istraživanja s konkretnim potrebama tržišta – da ono što se razvije u laboratoriji zaživi i u bolnicama.
Inspiracija za buduće generacije
Dr. Emina Merdan predstavlja spoj naučne izvrsnosti i primijenjene biotehnologije. Svojim otkrićima doprinosi razumijevanju osnovnih ćelijskih procesa, ali i razvoju održivih i sigurnijih laboratorijskih rješenja. Njena priča je primjer mladima u Bosni i Hercegovini da znanje i upornost mogu biti karta za svjetsku naučnu i profesionalnu scenu.